Evropski sud donio presudu: Zornić tužila BiH jer se nije mogla kandidirati kao građanka

U današnjoj presudi Vijeća u predmetu Zornić protiv Bosne i Hercegovine (predmet broj 3681/06), koja nije konačna, Evropski sud za ljudska prava odlučio je sa šest glasova za i jednim izdvojenim mišljenjem suca Krzysztofa Wojtyczeka (Poljska), da je došlo do povrede člana 14. (zabrana diskriminacije) u vezi sa članom 3. Protokola broj 1. (pravo na slobodne izbore) uz Evropsku konvenciju o ljudskim pravima u odnosu na nemogućnost Azre Zornić da učestvuje na izborima za Dom naroda Bosne i Hercegovine, javlja Anadolija.

Diskriminacija

Sud je jednoglasno, utvrdio da je došlo do povrede člana 1. Protokola broj 12. (opća zabrana diskriminacije) uz Evropsku konvenciju o ljudskim pravima u odnosu na nemogućnost Zornić da učestvuje na izborima za Dom naroda Bosne i Hercegovine i Predsjedništvo Bosne i Hercegovine.

Predmetni slučaj se odnosi na nemogućnost učestvovanja na izborima za Dom naroda i Predsjedništvo Bosne i Hercegovine zbog toga što se podnositeljica predstavke ne izjašnjava kao pripadnica bilo koje etničke grupe. Nasuprot tome, ona se izjašnjava kao građanka Bosne i Hercegovine.

Međutim, u skladu sa Ustavom Bosne i Hercegovine samo pripadnici konstitutivnih naroda (Bošnjaci, Hrvati i Srbi) imaju pravo da učestvuju na ovim izborima.

“Sud je utvrdio da je predmetni slučaj identičan predmetu Sejdić i Finci protiv Bosne i Hercegovine, iz decembra 2009. godine, koji se odnosio na nemogućnost podnositelja predstavki, Roma i Židova/Jevreja, da učestvuju na izborima za Dom naroda i Predsjedništvo Bosne i Hercegovine. Sud je, s toga, kao u navedenom predmetu, i u ovom slučaju utvrdio da su osporene ustavne odredbe, koje onemogućavaju gospođu Zornić da učestvuje na izborima jer se temelje na etničkom porijeklu, uključene u Ustav Bosne i Hercegovine u cilju osiguranja mira i zaustavljanja krvavog sukoba u Bosni i Hercegovini u periodu od 1992. do 1995. godine, obilježenog genocidom i etničkim čišćenjem”, navedeno je u odluci Evropskog suda za ljudska prava iz Strasbourga.

Međutim, imajući u vidu značajan napredak ostvaren u Bosni i Hercegovini, kao i postojanje drugih mehanizama podjele vlasti koji ne dovode automatski do isključenja predstavnika drugih zajednica, Sud je utvrdio da kontinuirana nemogućnost gospođe Zornić da učestvuje na izborima nema objektivno i razumno opravdanje, te da je kao takva diskriminirajuća.

Zbog prirode konflikta u Bosni i Hercegovini u periodu od 1992. do 1995. godine suglasnost konstitutivnih naroda je bila neophodna za uspostavljanje mira.

“Меđutim, sada, više od 18 godina od okončanja tragičnog sukoba, ne može postojati ni jedan razlog za zadržavanje osporenih ustavnih odredbi. Sud smatra da je došlo vrijeme za uspostavljanje političkog sistema koji će omogućiti svim građanima Bosne i Hercegovina da učestvuju na izborima za Predsjedništvo i Dom naroda Bosne i Hercegovine bez diskriminacije na osnovu etničke pripadnosti i bez davanja posebnih prava konstitutivnim narodima na štetu manjina i građana Bosne i Hercegovine. Ovo podrazumijeva neophodnost promjene Ustava Bosne i Hercegovine”, stav je Evropskog suda za ljudska prava.

Podnositeljica predstavke Azra Zornić je građanka Bosne i Hercegovine koja je rođena 1957. godine i živi u Sarajevu. Zornić aktivno učestvuje u političkom životu Bosne i Hercegovine. Tako je, na primjer, 2002. godine bila kandidat Socijaldemokratske partije Bosne i Hercegovine na parlamentarnim izborima. Ustav Bosne i Hercegovine pravi razliku između takozvanih konstitutivnih naroda (Bošnjaci, Hrvati i Srbi), Ostalih (pripadnici manjina) i građana Bosne i Hercegovine (oni koji se odbijaju izjasniti kao pripadnici bilo koje etničke grupe zbog multietničkog braka ili porijekla, ili iz drugih razloga).

U bivšoj Jugoslaviji nisu postojali objektivni kriteriji za određivanje nečijeg etničkog porijekla, kao npr. jezik ili religija. Svako je sam odlučivao o svojoj etničkoj pripadnosti. Ovaj princip važi i danas u Bosni i Hercegovini. U skladu sa Ustavom, samo oni koji se izjasne kao pripadnici jednog od konstitutivnih naroda imaju pravo da učestvuju na izborima za Dom naroda i Predsjedništvo Bosne i Hercegovine. Pozivajući se na član 14. (zabrana diskriminacije), član 3. Protokola broj 1. (pravo na slobodne izbore) i član 1. Protokola broj 12. (opća zabrana diskriminacije) uz Evropsku konvenciju o ljudskim pravima, gospođa Zornić se žalila da nema pravo da učestvuje na izborima za Dom naroda i Parlament Bosne i Hercegovine zbog toga što odbija da se izjasni kao pripadnica bilo koje etničke grupe, nego se jednostavno izjašnjava samo kao građanka Bosne i Hercegovine.

“Sejdić i Finci” na čekanju

Predstavka je podnesena Evropskom sudu za ljudska prava 19. decembra 2005. godine.

Ovo je druga presuda protiv Bosne i Hercegovine u kojem se utvrđuje diskriminacija prema građanima koji se ne izjašnjavaju kao konstitutivni narodi, Bošnjaci, Srbi i Hrvati, a kojima se uskraćuje pravo da budu kandidati za članove Predsjedništva BiH i delegate u Dom naroda PSBiH.

Iako je bilo više pokušaja stranačkog dogovaranja, čak i uz asistenciju Evropske komisije, ali presuda Evropskog suda za ljudska prava iz Strasbourga poznatija kao Sejdić – Finci nije provedena ni nakon četiri i po godine od donošenja, decembra 2009.

Umjesto toga protekli opći izbori 2010 održani su uz diskriminatorne odredbe u Ustavu BiH, a i predstojeći 2014. raspisani su prema istom principu, suprotnom Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima i temeljnim slobodama.